Ағайинлер, хабарыңыз бар, бир-еки жылдан бери мениң абырайым ямана өсип кетти ғо. Автобусқа минсем кондуктор пул алмайды, қалаға барсам насыбайпурышлар еки атым насыбайға дейин ешейин береди. «Шонтық шайыр, ата ғо, илҳам келер» дейди. Ешейин болғаннан кейин адам атлап өте алмайды екенсең-әй! Мына қымбатшылықта ол-әм аўқатқа сеп болатуғын шығар деп, атып жүрмен. Жартысы ишиме де кетеди. Мут болғаны соң не зыяны бар оның!

Енди мениң усы абырайымды шонтық емеспен деп жүрген ырас шайырлар қызғанатуғын қусайды. Жүрген жерде мени гәп етеди дейди. Үйдеги қатын айтып келеди-аў! Көре алмайды дә! Мениң болса абырайым өсип баратыр. О-о бир жағы Саранша, бир жағы Саманбай, тап қум аўылға дейин кетти ә, аэропорттың астындағы соны қызғанады. Үстимнен жазайын десе баяғы СССР жоқ, оның үстине қағаз-әм жоғ-аў, шалғайына жаза ма? Әй, яқшы, дедим, мен-әм буларды оқып көрейин деп, үйде сатып алып, бетин ашпай қойған китапларымды қарасам, масқарашылық. Мынаң қараң:

Қаратаўдың төбесине шығып қара бир,

Гүл қыстырып шекесине қызлар баратыр!

Пах, қосық болғаныңа! Адамлар қызлардың шекесиндеги гүлди көремен деп Қара таўға минип жүре ме? Оннанша жерде қасына барып сорағанда не қылады:

«Айнанайын, мына шекеңдеги гүлди қәйерден алдың, дачадан урладың ба, я теплицадан ба?» Өзи сирә дә сатып алмайды, қымбат. Соны ойланбай жазады дә! Қаратаўдың төбесине минер миш! Ҳим! Өзим екинши этаждағы үйиме шығыўға еринип, төмендеги байы жоқ қатынның үйинен, шай ишип қайтаман. Қара таў деген қайда.

Тағы бир қосыққа қараң:

Суў бойында турғанымда,

Қосық айтып жаңлатқан!

Пай жаңлатқан екен-ә! Қудықтың қасынан өтеғойыпты дә!

Сап дүзисип жаўынгерлер

Өте берди тусымнан

Сол қатардан шығып жигит,

Келди, мениң қасыма!

Қараса! Армияның қарасын көрмеген еркек адам жазған! Қатардан шығып көр, рә-әс, командир нәл қағылған гарзовой менен еки жамбастың ортасына илдирсин! Бабасырың далаға шығып кетпесе маған кел.

Жаңағы жигит сөйтип шелектен аўзын басып суў ишипти. Сөйтип жөнине кете берсе болады ғо, о, қудайдан тапқыр! «Қулағына тепкен» бизиң аўылдағы қыздың:

Суўың қандай палдан татлы!

Суў өмирде де палдан мазалы болмайды! Инанбасаңыз мына Дәрбент колхозының адамларынан сорап көриң, пал ҳәрре бағатуғын.

Суўың қандай палдан татлы,

Ишип мийрим қанды мениң,

Мөлдиреген қара көзиң,

Жүрегимнен алды орын.

О, жүрегиңе талма кесел келгир! Қыз-әм жүдә өтпей отырған ғарры қыз болыўы керек. Жаңағы сөзге-ақ ерип кетип, жырбаң етип қалтасынан орамал шығарып береди. Оннан-әм жақсырақ сөз айтқанда не қылар еди! Айым, күним, сулыўым, гүлим десе-я! Онда былбырап босасыйып, шалқасына таслайды екен дә!

Орамалды алды дағы,

Қарап нағыс кестесине,

Бул дослықтың болсын шәрти,

Деп хошласты кетеринде.

Пах, дос екен-ә! Қыз бенен жигиттиң арасында дослықтың қандай болатуғынын билесиз ғой, о-о изи тамаша болады.

Әне, ырас шайырман деп жүргенлердиң қосығы.

Соларды оқып отырып күйип кеттим ғо, жыртып- жыртып таслайын деп турсам тағы бир қосық алдымнан шығып тур. «Мен де соны күткен соң», Ҳе, сеннен басқа тағы ким күтиў керек? Керек болса күте бер. Я усы отырған бәримиз барып күтип турайық па? Ендиги қатарларына қараса: Қыз теңиздиң бойына барған дә!

Сол ўақытта бир мотор

Тоқтады келип тусыма, дейди

бир гүжирейген домалақ мотор, патыр-патыр етип келийип, қыздың қасына келип пыш-пыш-пыш деп өшип тоқтай қойған.

Мотордан шығып бир жигит

Келе берди қасыма

Қараң, мотордан шыққан! Қайсы поршенниң арасынан шықты екен! Қып-қызыл болып шыққан шығар-ә!

Бул-әм келип қыздың «қулағына теўеди», бурын-әм теўип жүрген. Кейин айтады, давай моторға минип покатаемся! Бул-әм сорқайнаған зорға турған екен, сәккирип моторға минип алады.

Дәрҳал миндим моторға

Менде соны күткен соң,

дейди.

Қайнап турған моторға минип алады екеўи, ўәй-ўәй, еки жамбасы шашлик болған шығар-ә.

Әне, усындай, ырас шайырман деп жүргенлердиң қосығы! Ә, қолыңнан келмесе қойдә! Қосықты бизлер жазамыз, бизлер! Ҳим, мәселен:

Быйыл қар дурыслап жаўмай қалды,

Қатын азанда сыйырды саўмай қалды,

Елиўге шыққанда балалы болып-ем,

Ол-әм қоңсыдан аўмай қалды.

Күннен-күнге қымбатлайды газимиз,

Соннан кейин қаяқтан болсын ҳәзимиз,

Я ортаға пысқытып жыңғыл жағып,

Дөгереклеп отырайық па бәримиз?

Бул не, десең аўзыңа былш еттирип «базар» дейди,

Пулың жетпесе қаладан затты аз ал дейди,

Жүўернемек балалар буны түсине ме,

Папа, сникерс деген шоколад «мазалы» дейди.

Свет-әм күнде турады жыпылықлап,

Электросетке жалынамыз қыпылықлап,

Тақыятаста мазут жоқ, газ жоқ дейди,

Әйтеўир гилең сондай сыпырық гәп.

Дослар, не болса да жаңа жыл қутлы болсын,

Сыйыры жоқтың ешкиси сүтли болсын,

Дастүрханыңыз мудамы тойға жайылып,

Бәриңиздиң ҳаялың жүкли болсын.

Aǵayinler, xabarıńız bar, bir-eki jıldan beri meniń abırayım yamana ósip ketti ǵo. Avtobusqa minsem konduktor pul almaydı, qalaǵa barsam nasıbaypurıshlar eki atım nasıbayǵa deyin esheyin beredi. «Shontıq shayır, ata ǵo, ilham keler» deydi. Esheyin bolǵannan keyin adam atlap óte almaydı ekenseń-áy! Mına qımbatshılıqta ol-ám awqatqa sep bolatuǵın shıǵar dep, atıp júrmen. Jartısı ishime de ketedi. Mut bolǵanı soń ne zıyanı bar onıń!

Endi meniń usı abırayımdı shontıq emespen dep júrgen ıras shayırlar qızǵanatuǵın qusaydı. Júrgen jerde meni gáp etedi deydi. Úydegi qatın aytıp keledi-aw! Kóre almaydı dá! Meniń bolsa abırayım ósip baratır. O-o bir jaǵı Saransha, bir jaǵı Samanbay, tap qum awılǵa deyin ketti á, aeroporttıń astındaǵı sonı qızǵanadı. Ústimnen jazayın dese bayaǵı SSSR joq, onıń ústine qaǵaz-ám joǵ-aw, shalǵayına jaza ma? Áy, yaqshı, dedim, men-ám bulardı oqıp kóreyin dep, úyde satıp alıp, betin ashpay qoyǵan kitaplarımdı qarasam, masqarashılıq. Mınań qarań:

Qaratawdıń tóbesine shıǵıp qara bir,

Gúl qıstırıp shekesine qızlar baratır!

Pax, qosıq bolǵanıńa! Adamlar qızlardıń shekesindegi gúldi kóremen dep Qara tawǵa minip júre me? Onnansha jerde qasına barıp soraǵanda ne qıladı:

«Aynanayın, mına shekeńdegi gúldi qáyerden aldıń, dachadan urladıń ba, ya teplicadan ba?» Ózi sirá dá satıp almaydı, qımbat. Sonı oylanbay jazadı dá! Qaratawdıń tóbesine miner mish! Him! Ózim ekinshi etajdaǵı úyime shıǵıwǵa erinip, tómendegi bayı joq qatınnıń úyinen, shay iship qaytaman. Qara taw degen qayda.

Taǵı bir qosıqqa qarań:

Suw boyında turǵanımda,

Qosıq aytıp jańlatqan!

Pay jańlatqan eken-á! Qudıqtıń qasınan óteǵoyıptı dá!

Sap dúzisip jawıngerler

Óte berdi tusımnan

Sol qatardan shıǵıp jigit,

Keldi, meniń qasıma!

Qarasa! Armiyanıń qarasın kórmegen erkek adam jazǵan! Qatardan shıǵıp kór, rá-ás, komandir nál qaǵılǵan garzovoy menen eki jambastıń ortasına ildirsin! Babasırıń dalaǵa shıǵıp ketpese maǵan kel.

Jańaǵı jigit sóytip shelekten awzın basıp suw ishipti. Sóytip jónine kete berse boladı ǵo, o, qudaydan tapqır! «Qulaǵına tepken» biziń awıldaǵı qızdıń:

Suwıń qanday paldan tatlı!

Suw ómirde de paldan mazalı bolmaydı! Ínanbasańız mına Dárbent kolxozınıń adamlarınan sorap kóriń, pal hárre baǵatuǵın.

Suwıń qanday paldan tatlı,

Íship miyrim qandı meniń,

Móldiregen qara kóziń,

Júregimnen aldı orın.

O, júregińe talma kesel kelgir! Qız-ám júdá ótpey otırǵan ǵarrı qız bolıwı kerek. Jańaǵı sózge-aq erip ketip, jırbań etip qaltasınan oramal shıǵarıp beredi. Onnan-ám jaqsıraq sóz aytqanda ne qılar edi! Ayım, kúnim, sulıwım, gúlim dese-ya! Onda bılbırap bosasıyıp, shalqasına taslaydı eken dá!

Oramaldı aldı daǵı,

Qarap naǵıs kestesine,

Bul doslıqtıń bolsın shárti,

Dep xoshlastı keterinde.

Pax, dos eken-á! Qız benen jigittiń arasında doslıqtıń qanday bolatuǵının bilesiz ǵoy, o-o izi tamasha boladı.

Áne, ıras shayırman dep júrgenlerdiń qosıǵı.

Solardı oqıp otırıp kúyip kettim ǵo, jırtıp- jırtıp taslayın dep tursam taǵı bir qosıq aldımnan shıǵıp tur. «Men de sonı kútken soń», He, sennen basqa taǵı kim kútiw kerek? Kerek bolsa kúte ber. Ya usı otırǵan bárimiz barıp kútip turayıq pa? Endigi qatarlarına qarasa: Qız teńizdiń boyına barǵan dá!

Sol waqıtta bir motor

Toqtadı kelip tusıma, deydi

bir gújireygen domalaq motor, patır-patır etip keliyip, qızdıń qasına kelip pısh-pısh-pısh dep óship toqtay qoyǵan.

Motordan shıǵıp bir jigit

Kele berdi qasıma

Qarań, motordan shıqqan! Qaysı porshenniń arasınan shıqtı eken! Qıp-qızıl bolıp shıqqan shıǵar-á!

Bul-ám kelip qızdıń «qulaǵına tewedi», burın-ám tewip júrgen. Keyin aytadı, davay motorǵa minip pokataemsya! Bul-ám sorqaynaǵan zorǵa turǵan eken, sákkirip motorǵa minip aladı.

Dárhal mindim motorǵa

Mende sonı kútken soń,

deydi.

Qaynap turǵan motorǵa minip aladı ekewi, wáy-wáy, eki jambası shashlik bolǵan shıǵar-á.

Áne, usınday, ıras shayırman dep júrgenlerdiń qosıǵı! Á, qolıńnan kelmese qoydá! Qosıqtı bizler jazamız, bizler! Him, máselen:

Bıyıl qar durıslap jawmay qaldı,

Qatın azanda sıyırdı sawmay qaldı,

Eliwge shıqqanda balalı bolıp-em,

Ol-ám qońsıdan awmay qaldı.

Kúnnen-kúnge qımbatlaydı gazimiz,

Sonnan keyin qayaqtan bolsın házimiz,

Ya ortaǵa pısqıtıp jıńǵıl jaǵıp,

Dógereklep otırayıq pa bárimiz?

Bul ne, deseń awzıńa bılsh ettirip «bazar» deydi,

Pulıń jetpese qaladan zattı az al deydi,

Júwernemek balalar bunı túsine me,

Papa, snikers degen shokolad «mazalı» deydi.

Svet-ám kúnde turadı jıpılıqlap,

Elektrosetke jalınamız qıpılıqlap,

Taqıyatasta mazut joq, gaz joq deydi,

Áytewir gileń sonday sıpırıq gáp.

Doslar, ne bolsa da jańa jıl qutlı bolsın,

Sıyırı joqtıń eshkisi sútli bolsın,

Dastúrxanıńız mudamı toyǵa jayılıp,

Bárińizdiń hayalıń júkli bolsın.