Ҳәмелден түскен қандай болады? (Hámelden túsken qanday boladı?)
Ҳәмел гүрсиси жаман гүрси емес. Жаман болғанда адамлар жуўырмайды. Оған отырдың ба — қуўанып қоя бересең. Себеби, айтқаның айтқан, дегениң деген болады. Мереке-мейлисте орның төрден. Жасың киши болса да, аўқатты сен баслап бересең. Сен айтқан анекдотқа қызық болмаса да адамлар күледи, күлиўи шәрт! Сен айтқан гәпти олар «пәленше айтқандай» деп кирис сөз етип қосып сөйлейди. Қулласы, бирден ақыллы болып кетесең. Лекин, түсерлиги жаман бул гүрсиниң. Әсиресе, сырттан қарағанларға.
Бизиң баслығымыз, кимсең гүрлеп турған Дәлибай еди. Тресттегилерге жақпады ма, алпыс жастан бир күн өткермей галошын туўрылап қойды. Дем алысқа жиберди. Қыялымызға ол үлкен қапашылыққа дус келгендей еди. Әсиресе, босағанлығы ҳаққында буйрық келген күни орынбасардан баслап, сипсекешке дейин ҳәммениң айтатуғыны тек баслық болды.
— Қыйын болды, еркек адамға алпыс жас-жас па? Бир күнниң ишинде болдырып қалғанын қара.
— Бурын со, шашының еки самайы ғана ақ емес пе еди, бүгин көрсем, ағы жарыдан аўыпты.
— Аўа, көзлери-әм шүңирейип кеткен.
— Маңлайын айтпайсаң ба; жыйрығы шиймақпалдай. Бурын пешанасы жарқыраған жигит еди ғо.
— Көзиниң асты, қабағының үсти-әм исейин деген, өзи, бөтекеси де аўыратуғын қусайды-аў.
— Ҳаў, өзи, ҳәмелден түскенде бирден бөтеке аўырады ғо.
— Кеўли хош адамның ети нық, жүзинен нур шашып турады. Баслықты бағана көрдим, бет-аўзы қалта-қалта, көзиниң нуры сөнип баратырғандай.
— Ал, жаңа мен кирип барсам, баслық тартпаларын жайратып, қағазларын жыртып атыр екен. Была-ай, қарасам, қулағы салбырап кеткенғой-әй.
— Бағана мен ведомостқа қол қойдырайын деп барып едим, — деди кассир. — Тура-турсын, ендиги баслық қояр, деди. Аяп кеттим, рәңки бөздей сарғайып кетипти.
Буннан кейин де ҳәр ким билгенин қосты. Баслықты азаннан бери көрмегенлер ҳәр түрли баҳана таўып, алдына кирип қайтты. Киргенлердиң ҳеш қайсысы оңдырып атырған жоқ.
— Көзлери сарғайып кеткен.
— Тап аўырыўдан турғандай-әй.
— Мойны қалта-қалта, буғағы салынып қалыпты.
— Галстуги де қыйсайып кеткен бе, дым жараспай тур.
Көпшилик аўған жақтан бир өзиң шетте қалсаң бир түрли болады екенсең. Ҳәммелер билген нәрсени сен билмейсең. Биреўи баслап, биреўи хошлап баратыр. Мен тым-тырыспан. Ақыры шыдамадым. Түстен кейин бир сылтаў таўып кирдим. Қарасам, баслықтың баяғы турысы. Болдырып қалған ҳештеңеси жоқ. Шашының ағы да қәдимгидей, көзлери-әм шүңиреймеген, қабағының асты-үсти де жайында. Маңлайында ондай қат-қабат жыйрық көринбейди.
Лекин, мен буны қалай дәлиллеп отыраман. Кирип шыққанымды көрген адамлар, мен үлкен бир жаңалық ашатуғындай аўзыма үңилип отыр, «Баслықтың баяғы турысы ғо, кәрине де келмеген» десем, меннен жаман адам жоқ. Себеби, ҳәммеси өтирик сөйлегендей, бир түрли болып қалады. Оннанша бәринен асып түским келди.
— Әй, усы бизиң баслық бурын ири жоталы жигит емес пе еди, — дедим кириўден.
— Аўа, ири болғанда қандай! Жаўырнына еки қалта ун жайғасатуғын еди ғо.
— Тап енди еки шекийне де жайғаспайды, — дедим. — Қуры сүлдер, костюмының еки ийни түсип кеткен. Барып-барып, иш қысталықтан өлип қалса да меннен көрмең.
Өзим айтқан гәпке өзим исенип кеттим бе, баслық көз алдыма дым аянышлы елеслеп кетти. Қулласы, сол күни кешке дейин жумыс ислеп жарытқанымыз жоқ. Қосығымыз — баслықтың азып-тозғаны. Кеште қайтып баратырғанда машинасына мингенине дейин гүзеттик. Қыялымызға шоферы да илажсыздан келгендей, машыны болса тозып қалған ба, пыр-пырлап, босаған баслықты жақтырмай, зорға мингизип баратырғандай көринди.
9. 12. 1998-жыл.
Гезектеги ендиги бөлимге өтиў: Жақында қызық болады
Алдынғы бөлимге қайтыў: Реклама
Китап Мазмунына қайтыў
Социал тармақларда бөлисиў
Егер сиз бул китаптың усы бөлимин унатқан болсаңыз, бул бетти төмендеги социал тармақлар арқалы досларыңыз бенен бөлисиўди умытпаң:
