Адам баласы ақыл-хушлы инсан болған соң, бәрқулла әрман менен жасайды. Жас болса үй болыўды әрман етеди, үй болса мал-дәскели, перзентли болыўды, перзентли болса оларды адам етиўди, қулласы, өмир бойына, тап түстен кейин дүньядан өтетуғынына көзи жетип турса да, түске дейин кеўлинде әрман турады. Лекин, оны гейде бала-шағасына, гейде жүдә бир өкпеге тақаған яр-досларына айтағоймаса, тәнҳа өзине аян нәрсе!

Бирақ, Айтан ағаның әрманы ондай емес. Оның әрманы мудамы тилиниң ушында. Әдетте адам әрман еткен ўақытта кеўилленип, өзин жеңил сезгендей болады, езиўинде сезилер-сезилмес күлки ойнайды. Айтан ағаның әрман етиўи пүткиллей басқаша. Ол мушларын гә түйип, гә жаздырып, аяғын басқанда полды ойып жибергендей салмақ пенен, тислерин сынып кететуғын дәрежеде шықырлатып әрман етеди.

— Еле көрерсиз, жақында қызық болады! — дейди әтирапындағыларға ызғарлы түрде.

Гәпиниң рәмәўзине қарағанда оның айтқан «қызығы» өзине пайдалы, бирақ, басқалардың ҳәммесине апат келтиретуғындай болып еситиледи.

Мен оның менен институтты питкерип келген жыллары кәсиплес болдым. Тап соннан ақыр-аяғына дейин. Ол жасы елиў беслерге келип қалған, шашлары жарыдан көп ақ, маңлайы қат-қабат жыйрық, жумыстан гөре кеўли басқа нәрселерге алағадалаў адам екен. Мени онша хош көриңкиремей қарсы алды.

— Бүйерге қалай келип қалдың? — деди бир күни

— Ҳеш, өзим... Жумыс сорап келдим, алды.

— Билемен ғо, тилиңниң астында не барын! — Айтан аға терис қарап бир заман турып алды. — Дүнья өзи усындай сумлыққа қурылып баратыр. Лекин, сумырайлардың тумсығып үкиге тығаман еле! Азымаз шыдай тур, қосшым, қызык болады.

Ол усыны айтады да сыртқа шығып кетеди, я бөлмениң ишинде аяқларын бир нәрсеге әшпенлилик пенен шыйырып басып, арман-берман жүреди.

— Аўа, қосшым, солай! Көрерсең еле, жақында тамаша болады, тамаша қыламан буларды!

Арадан үш-төрт күн өтип, баяғы сорағанын және умытып кетеди.

— Бүйерге қалай келип қалдың, қосшым?

— Ҳеш өзим... Жумыс сорап келдим, алды.

— Ҳи-м! Билемен ғо, бүйерде қандай гәп барын. Шашым бийкарға ағарып жүрме, маңлайдағы жыйрық тегиннен-тегин түсти деп отырсаң ба? О-ой, қосшым, бәринен хабарым бар, «азап бергенлерге ғазап берермен» деген, шыдап турабер еле, қызық қыламан буларды!

Жумысқа киргениме бир ай болмай атырып усы гәпти үш-төрт мәртебе еситтим. Өзимнен-өзим гүдикленейин дедим. «Мениң бүйерге өтиўимде қандай гәп бар екен? Баслық ағайним болмаса, жоқарыдан ҳеш ким тиреп турмаса, айлығым кеңседегилердиң ҳәммесинен аз болса... Айтан ағаға қос қоллап сәлем беремен. Соннан келген маған қарап тисиниң суўын сорып, баяғы қосығын баслайды».

— Сен жассаң, қосшым! Түсинбейсең! Лекин, түсиндиремен! Шыдап тура бер, әне сол ўақытта көресең тамашаны!

Күн санап күтетуғын әдетти шығардым. Қандай тамаша болар екен? Маған ба я басқаларға ма? Мен не ислеп үлгердим өйтип? Я баслықты отырған жеринде қолына кисен салып алып кетерме екен? Яки мәкемемиз жабылып қала ма? Бәлким, подволға аманалы қояйын деп жүрген шығар бул!

Қулласы, азаннан кешке дейин кеўлим қандайдур бир жаман хабарды күтеди, Кеште «үҳ-ҳ» деп демимди ишиме салып қайтаман. Азанда тағы Айтан ағаның күндеги қәўетерли хабарын күтип отыраман. Ол да мениң үмитимди пушқа шығармайды.

— Отырыпсаң ба, қосшым? — деп келеди сырттан. — Бул ағаң бийкарға кешигип жүрген жоқ. Шыдай тур, ҳәммеси орнына түседи, шамаласып турыпты, әне, сол ўақытта көресен қызықты.

Күнде мың мәрте еситип жүрген гәпим болса да, ақылым ҳайран. Не шамаласып турыпты, қандай қызық болады? Адам қызық нәрсени ынтығып күтеди ғо, лекин, буның айтатуғын қызығы қәўетерли. Соннан келген бара-бара мен де күтетуғын болдым. Көрейик тә, қандай қызық болар екен? Бир байғус «қызық болады» деп үлкен үмит пенен жасап атыр ғо.

Бир күни түстен кейин Айтан аға қапының аўзында өзи қатарлы бир киси менен сөйлесип турған екен.

— Кеше жыйналыста сөйлеген сөзин еситтиң бе? — деди Айтан аға оған қарап. — Өңменине ништерди түйреп алғандай етти ғо. Енди изинен қалмайды, басланғаны-басланған. Тап көрерсең жақын арада болады қызық!

— Болсын!

Мен ишке кирип кеттим.

— Жаңағы ағаңды көрдиң бе? — деди ол сырттан кеўилли келип. — Әне, сондай он жигит болса, дүньяны дүп-дүзиў етиўге болады.

Ҳайран қаламан. Астапыралла! Бизлер жасап турған дүнья қыйсық па екен-әй!

— Зыяны жоқ, — деп ол бир заманнан изин даўам етеди. — Еле екеўимиз-ақ бираз нәрсени бежеремиз. Олар бизди қолынан келсе қурбан етип жибережақ, лекин, бизлер баш бермей жүрмиз, баш бермеймиз-әм! Мен еле олардың өзлерин табанымның астында женшемен. Әне, сонда көресең тамашаны!

Мениң түсиниўим қәте болмаса Айтан ағаның ҳәм жаңағы жорасының күшли душпанлары болса керек. Бәлким, солардан қорыққанынан тисленип жасай ма, билмеймен. Ҳәмме ўақытта қәҳәрли, әлле нәрселерге наразы, «үҳ-ҳ» десе аўзынан жалын лап ете қалады. Не дәрти бар екенин билгим келеди, бирақ сораўға тартынаман.

Кейин ала тийдириңкиреп гәп баслайтуғын болдым.

— Айтан аға, қызық болмай кетти ғо.

— Күлме қосшым! — дейди ол гижинип. Қырсық айтқанды биледи, бирақ, гәп басланған ўақытта оны бос жибергиси келмейди. — Сен еле жасаўдың мәнисин билмейсең. Бәлким, билмей-әм өтип кетерсең. Лекин, мен ҳәмме нәрсени орынлы-орнына қояман. Дүзетемен дүньяны қосшым! Шыдап тура тур, еле булар қызық болады.

Бийшараның мийнетин берип, қызық болағойса жақсы еди. Күннен күнге тораңғылдың гүзги жапырағындай сарғайып баратырған жүзин көрип, аяйтуғын болдым. Мейли, усының-ақ кеўлиндеги питсин. Болсын қызық! Кейин қоймаспа екен? Әйтеўир, ақырзаман болып, аспан жерге үзилип түспес.

Бир күни сипсекеш ҳаял келип есик бетте турып қалды. Билдим, темекиниң алан-бурқан түтини жақпады. Жаңарақта Айтан ағаның тағы бир жорасы келип, үсти-үстине үш-төрт темеки шегип, кеңсени алан-бурқан етип кеткен еди. Екеўи қулы-перең болып «дүньяны дүзетейин» деп атырған соң, мен де үндемедим.

— Айтан аға, айнаңызды ашып-әм қоймайсыз-аў, жайыңыздың иши бықсып кетипти ғо, — деди келиншек.

— Ой-бу, қарағым-аў, бул дүньяның өзи бықсып атыр ғо, — деди Айтан аға орнынан турып. — Усыны дүзетемен деп, орынлы-орнына қояман деп қара жүйкем қурыды ғо.

— Бир өзиңиз шырлай берип не қыласыз?

— Я-яқ, өйдеме келин! Бир өзим болған менен мен, миллион адамға татыйман. Себеби, мен Айтанман ғо! Азымаз шыда қарағым, еле изи тамаша болады.

Адам кеўлиндеги дәртген узақ ўақыт қутыла алмаса, жинлиниң бержағы болатуғын қусайды. Айтан аға да соның өзи. Ойлаўымша буған кимлердур қастыяншылық еткен, еле де етип жүрген. Олар көп, бул жалғыз сыяқлы. Гүреседи, күши жетпейди, тек үмит етеди. Ишинен гүбирленеди. Түсинде көрип шығады, ишиндеги ҳәўирин шығарыў ушын қурттай аўҳал сорасыўға ыңғайласқан адамға, дәртин төгип салады. Бирақ, не дәрт екенин өзи билмесе, ҳеш ким түсинбейди.

— Шыдап турың еле, жақында қызық болады!

Ол не қызық, қашан болады, қәйтип болады — жумбақ.

Түсликке кетер алдында, күнде десем лап, тез-тез айнадан сыртқа қарайды да мушын түйип гижинеди. Соң мени қасына шақырады.

— Аналарды көрдиң бе?

— Нени?

— Жеңил машиналарды.

— Көрдим.

— Жақында булардың ийелериниң бәрин «ат ағашқа» мингиземен. Әне, сонда көресең тамашаны!

Жүрегим суў ете қалады. Ойерде жигирмалаған машын турады. Олардың ийелериниң бәрин «ат ағашқа» мингизсе үлкен апатшылық ғой. Билемен, түстеги автобустың тығылысы Айтан ағаның жүрегине түсип тур.

Гүздиң аяғына таман баслық бизиң жайымызға келди.

— Ақмақ! Буның ийнинде турған бас емес — суў қабақ! — деди Айтан аға ол кеткеннен кейин. — Жүрисин көрдиң бе, аяқ басыўында басқаша бир лийкин бир. Еле ләң етемен ол аяқларды! Әне, сонда болады қызық!

Бир күни Айтан аға сырттан қуўанышлы түрде кирип келди. Бирге ислесип атырғанымызға төрт жылға шамаласып еди. Усы ўақыт ишинде оның бүгингидей қуўаныўын биринши көриўим. Оны қаланың ҳәкими қабыллаўға шақыртқан екен. Арзасы болса керек. Шақыртқан ўақтына еле еки күн бар еди. Сол еки күн өткенше Айтан ағаның мақтайтуғыны тек қаланың ҳәкими болды.

— Сен ҳәкимниң өзин көрдиң бе? — деди маған.

— Яқ.

— Пешанасы кең жигит! Өзи айбатлы, еки ийнинде еки жолбарыс отырғандай.

— Қой-әй?!

— Аўа! Бул жигит және, уўызында тойған жигит. Аш көз емес. Халықтың несийбесине көз алартпайды. Усы ҳәким келгели қала-қала қусап қалды ғо.

Турып-турып тағы баслайды.

— Ол сөйлеген жыйналысларға қатнасып көрдиң бе?

— Яқ.

— Көриўиң керек. Оның сөзлери шақмақтың тасындай! Ириден туўрап, бир айтады.

Қайтарда және:

— Ел-ел болайын десе, басшысы ер болады. Буның ата тегинде бар, қосшым. Әкеси Қыдыр көрген адам.

Я алла, заман оңына айланып киятыр ма, Айтан аға — Айтан аға болғалы-аўзынан бундай жақсы гәп шығып көрмеген екен. Оны жаслайынан билетуғынлар усыны айтып ҳайран қалып атыр. Бир-еки күннен бери «жақында қызық болады» дегенди де қойды. Енди алла инсап берип, ертеңги қабыллаўда ҳәким буның кеўлинен шығағойса не жақсы. Қайда саған! Азанда қабыллаўға кеткен Айтан аға, сәске болмай-ақ тас-талқаны шығып келди.

— Усы қала ма! — деди келиўден айнадан сыртты көрсетип. — Азанлы-кеш қоланса сасыйды. Бахты ашылмаған қала бул! Шығынды таслайтуғын ураның өзи! Басқа ҳеш нәрсе емес! Ҳәкими уры, соты парахор, милийсасы гәззап... Еле көрсетемен мен! Мениң менен ойнайды-аў! Мен әнейи адам емеспен ғо. — Айтаман ғо! Шыдап тура берсин еле, тамаша қыламан!

Басына мүсийбет түскен адамға қәйтип тәселле берерин билмеген кимседей, ләм-лим дей алмадым.

Усылай етип, еки күн тыныспадан кейин қайтадан күнде «қызық болатуғын» болып кетти. Айтыўы ырас болса, Айтан аға ҳәкимниң «галошын туўрылап қойған», тек кийгизип жибереди — болғаны, кейин бержағындағыларға тийисетуғын қусайды,

— Усы базар-базар ма? — деди бир күни қаланың тусына келгенде. Гейде оның менен бирге қайтатуғын ўақытларымыз болатуғын еди. — Гилең уры-гәззаптың мәканы бул. Буны еле базар емес, мазар қыламан. Әне, сонда көресең қызықты!

Жол бойы бассейнниң үстинен өтемиз.

— Бассейн не теңиң?! — дейди Айтан аға тисленип. — Басқа жағың келисип тур ма? Ләгенге шомыл! Буның астарында бир гәп болыўы керек, қойып тура бер, Айтанның тарпыўына түссең еле сен-әм қызық боласаң!

Усылай етип универсал дүканын, супермаркетти, стадионды, дослық қыябанын, ушып баратырған вертолетты «жақында қызық қылыўға» ант етип сөккенлериниң гуўасы болдым.

Арадан жыллар өтти. «Қызық болады» деп жүрип-ақ Айтан аға алпысқа шығып қалыпты. Бир күни оны дем алысқа шығаратуғын болды.

— Кетпеймен дем алысқа! — деп турып алды ол.

— Неге!

— Болғаны сол, кетпеймен.

— Ақыры, алпыста пенсия ғой.

— Ким соны айтып жүрген?

— Нызамда айтылған.

— Нызам - мына мен. Мениң дийдимнен шықпаған нызамлар, көрерсең еле, қызық болады!

Қулласы, ҳеш ким оны пенсияға шығара алмады. Оның менен және үш жыл бир жайда отырып мен, сегиз жып отырып Зилийха, алты жыл отырып Таңатар «жақында қызық болыўын» күттик.

Күнлердин бир күнинде ең ақырғы қызыққа ноқат қойылды. Айтан аға «еле көрерсиз, жақында...» деп атырған ўақтында бирден кеңседе жан тәслим етти.

Мерекесине ҳәмме бардық. Ҳеш ким оның «жақында қызық боладысын» тилге баспады.

— Бийшара, жақсы адам еди, — дести де қойды.

Енди бейитти алып шығады деген ўақытлары ғалаўыт пайда болды.

— Молла қайда?

— Молланы шақыр!

— Молланы алып келиң!

Отырған жеринен молла келди.

— Тақсыр, биз денени жуўып атыр едик, - деди сүйекке енген ғаррылардың биреўи — мархумның көкирегинде көк сыя менен ойып жазылған «жақында қызық болады» деген жазыў бар екен. Кесип алып тасламасақ, кетире алмадық.

— Бийшара ғаррым-аў, — деди еситип турған кемпири. — Әскерликке барғаңда жаздырып келип еди оны. Ҳәр күни азанда көйлегин киймей турып айнаға қарап, соны оқып турып баладай қуўанатуғын еди-аў.

— Мархумның етинен ет кеспең, — деди молла сүйекшилерге. — Солай көме беремиз, алланың өзи кеширсин. Денесиниң бир қыйқымы да топырақтан тысқары қалмаўы керек.

Солай етип, Айтан ағаның көкирегиндеги «жақында қызық болады» деген жазыў өзи менен бирге анаяққа кетти.

Adam balası aqıl-xushlı insan bolǵan soń, bárqulla árman menen jasaydı. Jas bolsa úy bolıwdı árman etedi, úy bolsa mal-dáskeli, perzentli bolıwdı, perzentli bolsa olardı adam etiwdi, qullası, ómir boyına, tap tústen keyin dúnyadan ótetuǵınına kózi jetip tursa da, túske deyin kewlinde árman turadı. Lekin, onı geyde bala-shaǵasına, geyde júdá bir ókpege taqaǵan yar-doslarına aytaǵoymasa, tánha ózine ayan nárse!

Biraq, Aytan aǵanıń ármanı onday emes. Onıń ármanı mudamı tiliniń ushında. Ádette adam árman etken waqıtta kewillenip, ózin jeńil sezgendey boladı, eziwinde seziler-sezilmes kúlki oynaydı. Aytan aǵanıń árman etiwi pútkilley basqasha. Ol mushların gá túyip, gá jazdırıp, ayaǵın basqanda poldı oyıp jibergendey salmaq penen, tislerin sınıp ketetuǵın dárejede shıqırlatıp árman etedi.

— Ele kórersiz, jaqında qızıq boladı! — deydi átirapındaǵılarǵa ızǵarlı túrde.

Gápiniń rámáwzine qaraǵanda onıń aytqan «qızıǵı» ózine paydalı, biraq, basqalardıń hámmesine apat keltiretuǵınday bolıp esitiledi.

Men onıń menen instituttı pitkerip kelgen jılları kásiples boldım. Tap sonnan aqır-ayaǵına deyin. Ol jası eliw beslerge kelip qalǵan, shashları jarıdan kóp aq, mańlayı qat-qabat jıyrıq, jumıstan góre kewli basqa nárselerge alaǵadalaw adam eken. Meni onsha xosh kórińkiremey qarsı aldı.

— Búyerge qalay kelip qaldıń? — dedi bir kúni

— Hesh, ózim... Jumıs sorap keldim, aldı.

— Bilemen ǵo, tilińniń astında ne barın! — Aytan aǵa teris qarap bir zaman turıp aldı. — Dúnya ózi usınday sumlıqqa qurılıp baratır. Lekin, sumıraylardıń tumsıǵıp úkige tıǵaman ele! Azımaz shıday tur, qosshım, qızık boladı.

Ol usını aytadı da sırtqa shıǵıp ketedi, ya bólmeniń ishinde ayaqların bir nársege áshpenlilik penen shıyırıp basıp, arman-berman júredi.

— Awa, qosshım, solay! Kórerseń ele, jaqında tamasha boladı, tamasha qılaman bulardı!

Aradan úsh-tórt kún ótip, bayaǵı soraǵanın jáne umıtıp ketedi.

— Búyerge qalay kelip qaldıń, qosshım?

— Hesh ózim... Jumıs sorap keldim, aldı.

— Hi-m! Bilemen ǵo, búyerde qanday gáp barın. Shashım biykarǵa aǵarıp júrme, mańlaydaǵı jıyrıq teginnen-tegin tústi dep otırsań ba? O-oy, qosshım, bárinen xabarım bar, «azap bergenlerge ǵazap berermen» degen, shıdap turaber ele, qızıq qılaman bulardı!

Jumısqa kirgenime bir ay bolmay atırıp usı gápti úsh-tórt mártebe esittim. Ózimnen-ózim gúdikleneyin dedim. «Meniń búyerge ótiwimde qanday gáp bar eken? Baslıq aǵaynim bolmasa, joqarıdan hesh kim tirep turmasa, aylıǵım keńsedegilerdiń hámmesinen az bolsa... Aytan aǵaǵa qos qollap sálem beremen. Sonnan kelgen maǵan qarap tisiniń suwın sorıp, bayaǵı qosıǵın baslaydı».

— Sen jassań, qosshım! Túsinbeyseń! Lekin, túsindiremen! Shıdap tura ber, áne sol waqıtta kóreseń tamashanı!

Kún sanap kútetuǵın ádetti shıǵardım. Qanday tamasha bolar eken? Maǵan ba ya basqalarǵa ma? Men ne islep úlgerdim óytip? Ya baslıqtı otırǵan jerinde qolına kisen salıp alıp keterme eken? Yaki mákememiz jabılıp qala ma? Bálkim, podvolǵa amanalı qoyayın dep júrgen shıǵar bul!

Qullası, azannan keshke deyin kewlim qandaydur bir jaman xabardı kútedi, Keshte «úh-h» dep demimdi ishime salıp qaytaman. Azanda taǵı Aytan aǵanıń kúndegi qáweterli xabarın kútip otıraman. Ol da meniń úmitimdi pushqa shıǵarmaydı.

— Otırıpsań ba, qosshım? — dep keledi sırttan. — Bul aǵań biykarǵa keshigip júrgen joq. Shıday tur, hámmesi ornına túsedi, shamalasıp turıptı, áne, sol waqıtta kóresen qızıqtı.

Kúnde mıń márte esitip júrgen gápim bolsa da, aqılım hayran. Ne shamalasıp turıptı, qanday qızıq boladı? Adam qızıq nárseni ıntıǵıp kútedi ǵo, lekin, bunıń aytatuǵın qızıǵı qáweterli. Sonnan kelgen bara-bara men de kútetuǵın boldım. Kóreyik tá, qanday qızıq bolar eken? Bir bayǵus «qızıq boladı» dep úlken úmit penen jasap atır ǵo.

Bir kúni tústen keyin Aytan aǵa qapınıń awzında ózi qatarlı bir kisi menen sóylesip turǵan eken.

— Keshe jıynalısta sóylegen sózin esittiń be? — dedi Aytan aǵa oǵan qarap. — Óńmenine nishterdi túyrep alǵanday etti ǵo. Endi izinen qalmaydı, baslanǵanı-baslanǵan. Tap kórerseń jaqın arada boladı qızıq!

— Bolsın!

Men ishke kirip kettim.

— Jańaǵı aǵańdı kórdiń be? — dedi ol sırttan kewilli kelip. — Áne, sonday on jigit bolsa, dúnyanı dúp-dúziw etiwge boladı.

Hayran qalaman. Astapıralla! Bizler jasap turǵan dúnya qıysıq pa eken-áy!

— Zıyanı joq, — dep ol bir zamannan izin dawam etedi. — Ele ekewimiz-aq biraz nárseni bejeremiz. Olar bizdi qolınan kelse qurban etip jiberejaq, lekin, bizler bash bermey júrmiz, bash bermeymiz-ám! Men ele olardıń ózlerin tabanımnıń astında jenshemen. Áne, sonda kóreseń tamashanı!

Meniń túsiniwim qáte bolmasa Aytan aǵanıń hám jańaǵı jorasınıń kúshli dushpanları bolsa kerek. Bálkim, solardan qorıqqanınan tislenip jasay ma, bilmeymen. Hámme waqıtta qáhárli, álle nárselerge narazı, «úh-h» dese awzınan jalın lap ete qaladı. Ne dárti bar ekenin bilgim keledi, biraq sorawǵa tartınaman.

Keyin ala tiydirińkirep gáp baslaytuǵın boldım.

— Aytan aǵa, qızıq bolmay ketti ǵo.

— Kúlme qosshım! — deydi ol gijinip. Qırsıq aytqandı biledi, biraq, gáp baslanǵan waqıtta onı bos jibergisi kelmeydi. — Sen ele jasawdıń mánisin bilmeyseń. Bálkim, bilmey-ám ótip keterseń. Lekin, men hámme nárseni orınlı-ornına qoyaman. Dúzetemen dúnyanı qosshım! Shıdap tura tur, ele bular qızıq boladı.

Biysharanıń miynetin berip, qızıq bolaǵoysa jaqsı edi. Kúnnen kúnge torańǵıldıń gúzgi japıraǵınday sarǵayıp baratırǵan júzin kórip, ayaytuǵın boldım. Meyli, usınıń-aq kewlindegi pitsin. Bolsın qızıq! Keyin qoymaspa eken? Áytewir, aqırzaman bolıp, aspan jerge úzilip túspes.

Bir kúni sipsekesh hayal kelip esik bette turıp qaldı. Bildim, temekiniń alan-burqan tútini jaqpadı. Jańaraqta Aytan aǵanıń taǵı bir jorası kelip, ústi-ústine úsh-tórt temeki shegip, keńseni alan-burqan etip ketken edi. Ekewi qulı-pereń bolıp «dúnyanı dúzeteyin» dep atırǵan soń, men de úndemedim.

— Aytan aǵa, aynańızdı ashıp-ám qoymaysız-aw, jayıńızdıń ishi bıqsıp ketipti ǵo, — dedi kelinshek.

— Oy-bu, qaraǵım-aw, bul dúnyanıń ózi bıqsıp atır ǵo, — dedi Aytan aǵa ornınan turıp. — Usını dúzetemen dep, orınlı-ornına qoyaman dep qara júykem qurıdı ǵo.

— Bir ózińiz shırlay berip ne qılasız?

— Ya-yaq, óydeme kelin! Bir ózim bolǵan menen men, million adamǵa tatıyman. Sebebi, men Aytanman ǵo! Azımaz shıda qaraǵım, ele izi tamasha boladı.

Adam kewlindegi dártgen uzaq waqıt qutıla almasa, jinliniń berjaǵı bolatuǵın qusaydı. Aytan aǵa da sonıń ózi. Oylawımsha buǵan kimlerdur qastıyanshılıq etken, ele de etip júrgen. Olar kóp, bul jalǵız sıyaqlı. Gúresedi, kúshi jetpeydi, tek úmit etedi. Íshinen gúbirlenedi. Túsinde kórip shıǵadı, ishindegi háwirin shıǵarıw ushın qurttay awhal sorasıwǵa ıńǵaylasqan adamǵa, dártin tógip saladı. Biraq, ne dárt ekenin ózi bilmese, hesh kim túsinbeydi.

— Shıdap turıń ele, jaqında qızıq boladı!

Ol ne qızıq, qashan boladı, qáytip boladı — jumbaq.

Túslikke keter aldında, kúnde desem lap, tez-tez aynadan sırtqa qaraydı da mushın túyip gijinedi. Soń meni qasına shaqıradı.

— Analardı kórdiń be?

— Neni?

— Jeńil mashinalardı.

— Kórdim.

— Jaqında bulardıń iyeleriniń bárin «at aǵashqa» mingizemen. Áne, sonda kóreseń tamashanı!

Júregim suw ete qaladı. Oyerde jigirmalaǵan mashın turadı. Olardıń iyeleriniń bárin «at aǵashqa» mingizse úlken apatshılıq ǵoy. Bilemen, tústegi avtobustıń tıǵılısı Aytan aǵanıń júregine túsip tur.

Gúzdiń ayaǵına taman baslıq biziń jayımızǵa keldi.

— Aqmaq! Bunıń iyninde turǵan bas emes — suw qabaq! — dedi Aytan aǵa ol ketkennen keyin. — Júrisin kórdiń be, ayaq basıwında basqasha bir liykin bir. Ele láń etemen ol ayaqlardı! Áne, sonda boladı qızıq!

Bir kúni Aytan aǵa sırttan quwanıshlı túrde kirip keldi. Birge islesip atırǵanımızǵa tórt jılǵa shamalasıp edi. Usı waqıt ishinde onıń búgingidey quwanıwın birinshi kóriwim. Onı qalanıń hákimi qabıllawǵa shaqırtqan eken. Arzası bolsa kerek. Shaqırtqan waqtına ele eki kún bar edi. Sol eki kún ótkenshe Aytan aǵanıń maqtaytuǵını tek qalanıń hákimi boldı.

— Sen hákimniń ózin kórdiń be? — dedi maǵan.

— Yaq.

— Peshanası keń jigit! Ózi aybatlı, eki iyninde eki jolbarıs otırǵanday.

— Qoy-áy?!

— Awa! Bul jigit jáne, uwızında toyǵan jigit. Ash kóz emes. Xalıqtıń nesiybesine kóz alartpaydı. Usı hákim kelgeli qala-qala qusap qaldı ǵo.

Turıp-turıp taǵı baslaydı.

— Ol sóylegen jıynalıslarǵa qatnasıp kórdiń be?

— Yaq.

— Kóriwiń kerek. Onıń sózleri shaqmaqtıń tasınday! Íriden tuwrap, bir aytadı.

Qaytarda jáne:

— El-el bolayın dese, basshısı er boladı. Bunıń ata teginde bar, qosshım. Ákesi Qıdır kórgen adam.

Ya alla, zaman ońına aylanıp kiyatır ma, Aytan aǵa — Aytan aǵa bolǵalı-awzınan bunday jaqsı gáp shıǵıp kórmegen eken. Onı jaslayınan biletuǵınlar usını aytıp hayran qalıp atır. Bir-eki kúnnen beri «jaqında qızıq boladı» degendi de qoydı. Endi alla insap berip, erteńgi qabıllawda hákim bunıń kewlinen shıǵaǵoysa ne jaqsı. Qayda saǵan! Azanda qabıllawǵa ketken Aytan aǵa, sáske bolmay-aq tas-talqanı shıǵıp keldi.

— Usı qala ma! — dedi keliwden aynadan sırttı kórsetip. — Azanlı-kesh qolansa sasıydı. Baxtı ashılmaǵan qala bul! Shıǵındı taslaytuǵın uranıń ózi! Basqa hesh nárse emes! Hákimi urı, sotı paraxor, miliysası gázzap... Ele kórsetemen men! Meniń menen oynaydı-aw! Men áneyi adam emespen ǵo. — Aytaman ǵo! Shıdap tura bersin ele, tamasha qılaman!

Basına músiybet túsken adamǵa qáytip táselle bererin bilmegen kimsedey, lám-lim dey almadım.

Usılay etip, eki kún tınıspadan keyin qaytadan kúnde «qızıq bolatuǵın» bolıp ketti. Aytıwı ıras bolsa, Aytan aǵa hákimniń «galoshın tuwrılap qoyǵan», tek kiygizip jiberedi — bolǵanı, keyin berjaǵındaǵılarǵa tiyisetuǵın qusaydı,

— Usı bazar-bazar ma? — dedi bir kúni qalanıń tusına kelgende. Geyde onıń menen birge qaytatuǵın waqıtlarımız bolatuǵın edi. — Gileń urı-gázzaptıń mákanı bul. Bunı ele bazar emes, mazar qılaman. Áne, sonda kóreseń qızıqtı!

Jol boyı basseynniń ústinen ótemiz.

— Basseyn ne teńiń?! — deydi Aytan aǵa tislenip. — Basqa jaǵıń kelisip tur ma? Lágenge shomıl! Bunıń astarında bir gáp bolıwı kerek, qoyıp tura ber, Aytannıń tarpıwına tússeń ele sen-ám qızıq bolasań!

Usılay etip universal dúkanın, supermarketti, stadiondı, doslıq qıyabanın, ushıp baratırǵan vertolettı «jaqında qızıq qılıwǵa» ant etip sókkenleriniń guwası boldım.

Aradan jıllar ótti. «Qızıq boladı» dep júrip-aq Aytan aǵa alpısqa shıǵıp qalıptı. Bir kúni onı dem alısqa shıǵaratuǵın boldı.

— Ketpeymen dem alısqa! — dep turıp aldı ol.

— Nege!

— Bolǵanı sol, ketpeymen.

— Aqırı, alpısta pensiya ǵoy.

— Kim sonı aytıp júrgen?

— Nızamda aytılǵan.

— Nızam - mına men. Meniń diydimnen shıqpaǵan nızamlar, kórerseń ele, qızıq boladı!

Qullası, hesh kim onı pensiyaǵa shıǵara almadı. Onıń menen jáne úsh jıl bir jayda otırıp men, segiz jıp otırıp Ziliyxa, altı jıl otırıp Tańatar «jaqında qızıq bolıwın» kúttik.

Kúnlerdin bir kúninde eń aqırǵı qızıqqa noqat qoyıldı. Aytan aǵa «ele kórersiz, jaqında...» dep atırǵan waqtında birden keńsede jan táslim etti.

Merekesine hámme bardıq. Hesh kim onıń «jaqında qızıq boladısın» tilge baspadı.

— Biyshara, jaqsı adam edi, — desti de qoydı.

Endi beyitti alıp shıǵadı degen waqıtları ǵalawıt payda boldı.

— Molla qayda?

— Mollanı shaqır!

— Mollanı alıp keliń!

Otırǵan jerinen molla keldi.

— Taqsır, biz deneni juwıp atır edik, - dedi súyekke engen ǵarrılardıń birewi — marxumnıń kókireginde kók sıya menen oyıp jazılǵan «jaqında qızıq boladı» degen jazıw bar eken. Kesip alıp taslamasaq, ketire almadıq.

— Biyshara ǵarrım-aw, — dedi esitip turǵan kempiri. — Áskerlikke barǵańda jazdırıp kelip edi onı. Hár kúni azanda kóylegin kiymey turıp aynaǵa qarap, sonı oqıp turıp baladay quwanatuǵın edi-aw.

— Marxumnıń etinen et kespeń, — dedi molla súyekshilerge. — Solay kóme beremiz, allanıń ózi keshirsin. Denesiniń bir qıyqımı da topıraqtan tısqarı qalmawı kerek.

Solay etip, Aytan aǵanıń kókiregindegi «jaqında qızıq boladı» degen jazıw ózi menen birge anayaqqa ketti.